Empirismus
De Empirismus (greeksch εμπειρισμός, vun de Empirie, Latiensch experientia - Insicht, Beleevnis) is en Twieg vun de Kennistheorie un höört to de Philosophie un to de Psychologie to. He geiht dor vun ut, dat al Kennis ehrn Grund hett in Beleevnissen un Indrück vun de Sinnen.
De Empirismus steiht liek gegen den Ratschonalismus över. De meent ja, dat de Vernumft Oorsake vun al Verstahn un Begriepen is. Ok gegen den Nativismus steiht he över, de sik de Sake so vörstellt, dat Ideen un Insichten vun Geboort af an mitgeven sünd. De Empirismus sütt dat avers nu just so, dat allens vun de Beleevnissen un Insichten vun de Sinnen afhangen deit. Unafhängig vun de Wohrheit vun düsse Ansicht is de Empirismus as Grundlage vun wetenschopplich Arbeiden bit up den hüdigen Dag bannig wichtig. Slüsse weert in den Empirismus sünnerlich mit de Abduktschoon un de Induktschoon trocken. Se sünd so dat Fundament för dat Boen vun wetenschoppliche Theorien in den Empirismus. As Logischen Empirismus is de Empirismus ok in moderne Strömen vun de Philosophie rinflaten.
Dat Grundprinzip vun den Empirismus bedutt ja, dat een Insichten un Kennissen winnt dör dat, wat de Sinnen upnehmt un wietergeevt. Dat Bayes-Theorem wiest, dat dat ok in de Mathematik mööglich is.
Materialistischen un idealistischen Empirismus
ännernIn de Philosophiegeschicht mutt een den Unnerscheed maken twuschen den materialistischen Empirismus un den idealistischen Empirismus. John Locke is een vun de wichtigsten Vertreders vun den materialistischen Empirismus. He hett sik gegen René Descartes sien Ratschonalismus un sien Meenung vun de Ideen utspraken, de al vun Geboort af an dor sünd bi jeden Minschen. Locke meent, de Geist vun en just boren Minschen is ehrder to verglieken mit en Tafel, wo noch nix upsteiht (tabula rasa). George Berkeley un David Hume sünd wichtige Vertreders vun den idealistischen Empirismus. Locke meent noch, allens wat de Sinnen upnehmt un to griepen kriegt, dat weern nu worraftig Indrück vun de materielle Welt. Een sütt, smeckt, rückt, höört, wat dat würklich gifft un dat Rüken, Smecken, Hören, Sehen is just Indruck vun wat, wat worraftig dor is. Berkeley un Hume seht dat anners: Bewiesen kann een, so meent se, bloß de Indrück, de de Sinnen kregen hefft. Dat dor würklich un worraftig wat Rejells achter steken deit, kann een nich weten. Överhaupt is en Welt, de de Indrück up de Sinnen utlösen deit, nich na to wiesen. Vun hier her hett Immanuel Kant sik anregen laten in siene Kennistheorie.
Annere Vertreders vun den Empirismus
ännern- Francis Bacon (Den Empirismus sien Stammvader)
- Bas van Fraassen steiht in för en moderne Aart vun den Empirismus, den so nömmten Konstruktiven Empirismus
- Thomas Hobbes
Kritik
ännernDat een bloß kennen un weten kann, wat een beleevt oder över siene Sinnen mitkregen hett, kann een so amenne nich seggen, meent de Kritikers vun den Empirismus. Se wiest dor up hen, dat nich mol de Satz „All Kennis is wohr, wenn se ut Beleevnissen kummt“ ut Beleevnis herkümmt. Eerst recht mutt een dat seggen vun den Empirismus siene Grundthese, dat bloß man Beleevnissen to worraftige Kennis henföhren doot.
Literatur
ännern- Engfer, Hans-Jürgen: Empirismus versus Rationalismus? Kritik eines philosophiegeschichtlichen Schemas. Schöningh, Patterbuorn 1996. ISBN 3-506-72241-7
- Kambartel, Friedrich: Empirismus. In: Jürgen Mittelstraß (Rutg.): Enzyklopädie Philosophie und Wissenschaftstheorie. (BI, Mannheim 1980 S. 542f;) 2. Uplage, överarbeit' un kumplett maakt, Metzler, Stuttgart 2005 S. 320f. (umf. Lit.) ISBN 978-3-476-02108-3
- Longworth, Guy: Rationalism and Empiricism () Wohrsch. 2008 in: S. Chapman, C. Routledge (Eds.): Key Ideas in Linguistics and the Philosophy of Language. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh
Kiek ok bi
ännernWeblenken
ännern- Elliott Sober: Empiricism, warrt vörb. in: S. Psillos und M. Curd (Hgg.): The Routledge Companion to the Philosophy of Science (pdf) gifft Bescheed över allens, wat sik aktuell deit
- Lexikon der Philosophie: "Empirismus"
- Upsätz to den Striet över Empirismus un Ratschonalismus in de Kennistheorie