1880
Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Rządzący państwami w 1880
Wydarzenia w Polsce
[edytuj | edytuj kod]- 16 lutego – w Krakowie rozpoczął się proces Ludwika Waryńskiego i towarzyszy.
- 18 kwietnia – po dwuletnich zmaganiach z władzami niemieckimi o pozwolenie na ustawienie, w Poznaniu poświęcono Złoty Krzyż (krzyż chwaliszewski).
- 5 maja – uruchomiono komunikację tramwajową we Lwowie.
- 19 maja – w 400. rocznicę śmierci prochy Jana Długosza zostały przeniesione do nowo powstałej Krypty Zasłużonych na Skałce w Krakowie.
- 22 lipca – pożar strawił dużą część Żelechowa.
- 15 października – otwarto tunel kolejowy w Świerkach.
- 25 października – otwarto Teatr Mały w Warszawie.
- Ludwik Rydygier dokonał pierwszego w Polsce zabiegu wycięcia odźwiernika z powodu raka żołądka.
- Kraków: obradował pierwszy zjazd historyków polskich, zorganizowany przez Akademię Umiejętności.
- Śnieżka: początek systematycznych obserwacji meteorologicznych.
Wydarzenia na świecie
[edytuj | edytuj kod]- 4 stycznia – Edward Whymper i Jean-Antoine Carrel jako pierwsi weszli na Chimborazo (6 267 m n.p.m.)
- 6 stycznia – włoscy emigranci założyli miasto Criciúma w południowej Brazylii.
- 5 lutego – nieudany zamach narodników na cara Aleksandra II.
- 6 lutego – austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę Medea.
- 10 lutego – papież Leon XIII opublikował encyklikę Arcanum divinae sapientiae.
- 13 lutego – Thomas Alva Edison odkrył zjawisko emisji termoelektronowej.
- 14 lutego – w Filadelfii został założony Związek Narodowy Polski, jedna z najstarszych organizacji polonijnych w USA.
- 29 lutego – austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę Aschera.
- 6 marca – otwarto Narodową Galerię Kanady w Ottawie.
- 9 marca – Edward Whymper, Jean-Antoine Carrel i Louis Carrel dokonali pierwszego wejścia na ekwadorski wulkan Antisana (5753 m).
- 7 kwietnia – Dragan Cankow został premierem Bułgarii.
- 19 kwietnia:
- II wojna brytyjsko-afgańska: zwycięstwo wojsk brytyjskich w bitwie pod Ahmed Khel.
- Arvid Posse został premierem Szwecji.
- austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (216) Kleopatra.
- 23 kwietnia – William Ewart Gladstone został premierem Wielkiej Brytanii.
- 1 czerwca – uruchomiono komunikację tramwajową we francuskiej Dunkierce.
- 3 czerwca – Alexander Graham Bell przeprowadził przy użyciu swego fototelefonu pierwszą w świecie bezprzewodową transmisję telefoniczną.
- 7 czerwca – Wojna o saletrę: zwycięstwo wojsk chilijskich nad peruwiańskimi w bitwie o Arica.
- 24 czerwca – po raz pierwszy publicznie wykonano patriotyczną pieśń „O Canada”, od 1980 hymn Kanady.
- 29 czerwca – Tahiti utraciło suwerenność na rzecz Francji.
- 14 lipca – rząd francuski ogłosił dzień 14 lipca świętem narodowym.
- 27 lipca – II wojna brytyjsko-afgańska: wygrana Afgańczyków w bitwie pod Maiwandem.
- 14 sierpnia – zakończono budowę katedry w Kolonii (rozpoczętą w 1248).
- 1 września – II wojna brytyjsko-afgańska: zwycięstwo wojsk brytyjskich w bitwie pod Kandaharem.
- 30 września – Henry Draper wykonał pierwsze zdjęcie obiektu pozasłonecznego – Wielkiej Mgławicy w Orionie.
- 20 października – powstał Wolny Uniwersytet w Amsterdamie.
- 30 października – Tegucigalpa została stolicą Hondurasu.
- 3 listopada – po raz pierwszy wykonano publicznie hymn Japonii.
- 6 listopada – Charles Laveran odkrył, że przyczyną malarii jest przenoszony przez komary pierwotniak zarodziec.
- 23 listopada – do Białego Domu przywieziono Biurko Resolute, stojące do dzisiaj w Gabinecie Owalnym, będące darem królowej Wielkiej Brytanii Wiktorii dla prezydenta USA Rutherforda Hayesa.
- 16 grudnia – rozpoczęła się I wojna burska.
- 20 grudnia – I wojna burska: zwycięstwo Burów nad Brytyjczykami nad Bronkhorstspruit.
- 30 grudnia:
- Francja anektowała Tahiti.
- Paul Kruger został wybrany na pierwszego prezydenta Transwalu.
Urodzili się
[edytuj | edytuj kod]- 6 stycznia:
- Hendrik Kersken, holenderski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1967)
- Tom Mix, amerykański aktor, producent, scenarzysta i reżyser filmowy (zm. 1940)
- 8 stycznia – Maria Stattler-Jędrzejewicz, polska rzeźbiarka, poetka (zm. 1944)
- 10 stycznia – Manuel Azaña, pisarz, minister, premier i prezydent Hiszpanii (zm. 1940)
- 12 stycznia:
- Arkadiusz Lisiecki, polski duchowny katolicki, biskup katowicki (zm. 1930)
- Luigi Beltrame Quattrocchi, włoski działacz katolicki, błogosławiony, jako pierwszy w historii wyniesiony na ołtarze wspólnie z małżonką (zm. 1951)
- 15 stycznia – Alfred Spett, polski pułkownik saperów inżynier (zm. 1952)
- 16 stycznia:
- Marceli Struszyński, polski chemik, analityk (zm. 1959)
- Izydor Warszawski, polski przemysłowiec pochodzenia żydowskiego (zm. ?)
- 18 stycznia:
- Modest García Martí, hiszpański kapucyn, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- Alfred Ildefons Schuster, arcybiskup Mediolanu, błogosławiony katolicki (zm. 1954)
- 19 stycznia:
- John Barnett, australijski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1918)
- James G. Scrugham, amerykański polityk, senator ze stanu Nevada (zm. 1945)
- 20 stycznia – Walter W. Bacon, amerykański polityk, gubernator stanu Delaware (zm. 1962)
- 21 stycznia – George Van Biesbroeck, amerykański astronom (zm. 1974)
- 25 stycznia – Hugo Betting, niemiecki rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1930)
- 26 stycznia – Douglas MacArthur, amerykański generał, naczelny dowódca amerykańskich wojsk na Dalekim Wschodzie w czasie II wojny światowej (zm. 1964)
- 28 stycznia – Włodzimierz Tyszkiewicz, polski pułkownik dyplomowany kawalerii (zm. 1953)
- 31 stycznia:
- Benedykt Bornstein, polski filozof, wykładowca akademicki pochodzenia żydowskiego (zm. 1948)
- Kazimierz Kazimierczak, polski inżynier lotniczy (zm. 1946)
- Konstanty Rdułtowski, polski ziemianin, działacz społeczny, polityk, poseł na Sejm i senator RP (zm. 1953)
- 1 lutego – Jan Jarkowski, polski lekarz neurochirurg, działacz emigracyjny (zm. 1929)
- 3 lutego – Aleksander Zwierzyński, polski prawnik i polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1958)
- 6 lutego:
- Leon Forbert, polski fotograf, reżyser i producent filmowy pochodzenia żydowskiego (zm. 1938)
- Stanisław Wilhelm Radziwiłł, polski ziemianin, rotmistrz (zm. 1920)
- Michał Sokolnicki, polski historyk, polityk, dyplomata (zm. 1967)
- 7 lutego – Gustaw Manitius, polski duchowny luterański (zm. 1940)
- 8 lutego – Franz Marc, niemiecki malarz (zm. 1916)
- 12 lutego – George Preca, maltański duchowny katolicki, święty (zm. 1962)
- 13 lutego - Helena Sławińska, polska działaczka społeczna (zm. 1974)
- 22 lutego – Herman Nyberg, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1968)
- 26 lutego – Lionel Logue, brytyjski logopeda (zm. 1953)
- 6 marca – María Mercedes Prat, hiszpańska terezjanka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 18 marca:
- Salwator Huerta Gutiérrez, meksykański męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1927)
- Walter Hohmann, niemiecki architekt; entuzjasta i pionier astronautyki i rakietnictwa (zm. 1945)
- 28 marca – Władysław Wójcik, polski prezbiter katolicki, męczennik, Sługa Boży (zm. 1940)
- 30 marca:
- Roman Sitko, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)
- Otto Heyer, niemiecki kapitan górniczy urzędu górniczego w Bonn (zm. 1945)
- 7 kwietnia:
- Helena Grotowska, polska pisarka, tłumaczka, urzędniczka (zm. 1967)
- Vincas Mickevičius-Kapsukas, litewski działacz komunistyczny (zm. 1935)
- 10 kwietnia:
- Jan Dąbski, polski działacz ludowy, polityk, dziennikarz, wicemarszałek Sejmu (zm. 1931)
- Józefina Moscardó Montalvá, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 11 kwietnia – Julio César Tello, peruwiański archeolog (zm. 1947)
- 15 kwietnia – Max Wertheimer, niemiecki psycholog (zm. 1943)
- 16 kwietnia – Teodor Kubina, polski duchowny katolicki, biskup częstochowski (zm. 1951)
- 17 kwietnia – Leonard Woolley, brytyjski archeolog, odkrywca starożytnego miasta Ur (zm. 1960)
- 21 kwietnia – Marian Cynarski, polski prawnik, sędzia, polityk, prezydent Łodzi (zm. 1927)
- 29 kwietnia – Adam Zieleńczyk, polski filozof i historyk filozofii, tłumacz, pedagog (zm. 1943)
- 2 maja:
- Edvige Carboni, włoska mistyczka, stygmatyczka (zm. 1952)
- Edward Grabowski, polski prawnik, adwokat, publicysta, działacz socjalistyczny i komunistyczny (zm. 1961)
- 9 maja:
- Mihkel Lüdig, estoński kompozytor, organista (zm. 1958)
- Mieczysław Mackiewicz, polski generał brygady (zm. 1954)
- 11 maja:
- Knud Degn, duński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1965)
- Teofil Szańkowski, polski ziemianin, działacz społeczny, hodowca i twórca nowych odmian zbóż, ofiara terroru sowieckiego (zm. 1945)
- 14 maja – Bertie Forbes, dziennikarz finansowy, założyciel czasopisma Forbes (zm. 1954)
- 25 maja – Salwator Ferrandis Seguí, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 6 czerwca – Norbert Barlicki, polski publicysta, prawnik, działacz i przywódca PPS-u w latach 1926–1931 (zm. 1941)
- 10 czerwca:
- André Derain, francuski malarz, grafik, rzeźbiarz i scenograf (zm. 1954)
- Jezus Méndez Montoya, meksykański duchowny katolicki, męczennik, święty (zm. 1928)
- Kasper Weigel, polski geodeta, profesor i rektor Politechniki Lwowskiej (zm. 1941)
- 16 czerwca - Alice Bailey, brytyjska okultystka, teozofka (zm. 1949)
- 27 czerwca – Helen Keller, amerykańska głuchoniewidoma pisarka, pedagog i działaczka społeczna (zm. 1968)
- 18 lipca – Elżbieta od Trójcy Przenajświętszej, francuska karmelitanka, święta katolicka (zm. 1906)
- 24 lipca – Ernest Bloch, amerykański kompozytor (zm. 1959)
- 25 lipca:
- Anna Kopińska, polska działaczka socjalistyczna i komunistyczna (zm. 1956)
- Józef Moscati, włoski lekarz, naukowiec i społecznik, święty (zm. 1927)
- 28 lipca – Erik Lindén, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1952)
- 31 lipca – Zygmunt Żuławski, polski polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1949)
- 3 sierpnia – Ludwik Eminowicz, polski poeta, tłumacz (zm. 1946)
- 13 sierpnia – Bertel Juslén, fiński żeglarz, olimpijczyk (zm. 1951)
- 21 sierpnia – Franciszek Barda, polski duchowny katolicki, biskup przemyski (zm. 1964)
- 23 sierpnia – Aleksandr Grin (ros. Александр Грин), rosyjski pisarz pochodzenia polskiego (zm. 1932)
- 24 sierpnia – Fidelis Fuidio Rodríguez, hiszpański marianista, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 26 sierpnia – Guillaume Apollinaire, francuski poeta polskiego pochodzenia (zm. 1918)
- 31 sierpnia – Adolf Grabowsky, niemiecki geopolityk, profesor nauk politycznych na Uniwersytecie Marburskim (zm. 1969)
- 1 września – Frederick Dean, brytyjski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1946)
- 5 września – Józef Maria z Manili, filipiński kapucyn, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 9 września:
- Antoni Beszta-Borowski, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1943)
- Manuel Borras, hiszpański biskup katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 16 września – Arvid Perslow, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1931)
- 10 października – Maximilian Kaller, niemiecki duchowny katolicki biskup warmiński (zm. 1947)
- 12 października – Artemide Zatti, włoski salezjanin, błogosławiony katolicki (zm. 1951)
- 13 października – Stefan Ehrenkreutz, polski historyk prawa, profesor (zm. 1945)
- 15 października – Jan Nowak, polski geolog i paleontolog, specjalista w zakresie tektoniki (zm. 1940)
- 24 października – Maria Ludwika De Angelis, włoska zakonnica, misjonarka, błogosławiona katolicka (zm. 1962)
- 25 października – Dariusz Hernández Morató, hiszpański jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 26 października – Andriej Bieły, rosyjski poeta, prozaik i krytyk literacki (zm. 1934)
- 1 listopada – Alfred Wegener, niemiecki meteorolog i geolog (zm. 1930)
- 9 listopada – Giles Gilbert Scott, brytyjski architekt (zm. 1960)
- 15 listopada – Wacław Makowski, polski prawnik, polityk, minister, marszałek Sejmu RP (zm. 1942)
- 26 listopada – Kazimierz Junosza-Stępowski, polski aktor (zm. 1943)
- 28 listopada:
- Aleksandr Błok, rosyjski poeta symbolista, dramaturg (zm. 1921)
- Edward Eber, polski architekt pochodzenia żydowskiego (zm. 1953)
- Nils Rinman, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1939)
- 30 listopada
- Adam Czerniaków, polski inżynier, działacz żydowski (zm. 1942)
- Richard Henry Tawney, brytyjski historyk i działacz społeczny, socjalista (zm. 1962)
- 1 grudnia – Richard Jackett, brytyjski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1960)
- 13 grudnia – Adam Kroebl, polski taternik, alpinista, narciarz, urzędnik, starosta, notariusz, poseł na Sejm II Rzeczypospolitej (zm. 1950)
- 22 grudnia – Dawid Przepiórka, polski szachista (zm. 1940)
- 25 grudnia – James Davey, brytyjski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1951)
- 26 grudnia – Albert Weil, francuski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1945)
- 31 grudnia – George Marshall, amerykański dowódca wojskowy, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (zm. 1959)
data dzienna nieznana:
- Jadwiga Jawurkówna, polska nauczycielka (zm. 1944)
- John Miles, angielski rugbysta i sędzia sportowy (zm. 1953)
- Billy Richards, australijski rugbysta (zm. 1928)
- Filip Zhang Zhihe, chiński męczennik, święty katolicki (zm. 1900)
- Zoltán Zsigmondy, węgierski taternik, doktor (zm. 1945)
data dzienna nieznana i niepewna:
- Soava Gallone (wg innych źródeł ur. 11 czerwca 1887), aktorka, gwiazda niemego kina włoskiego (zm. 1957)
Zmarli
[edytuj | edytuj kod]- 8 stycznia – Joshua A. Norton, samozwańczy cesarz Stanów Zjednoczonych (ur. 1819)
- 16 stycznia – Charles Nègre, francuski malarz i pionier fotografii (ur. 1820)
- 21 stycznia – Jules Favre, francuski polityk (ur. 1809)
- 23 marca – Gheorghe Magheru, rumuński dowódca wojskowy, rewolucjonista i polityk na Wołoszczyźnie (ur. 1802)
- 25 marca – Józef Przerwa-Tetmajer, polski matematyk, poeta, uczestnik powstania listopadowego, działacz patriotyczny (ur. 1804)
- 31 marca – Henryk Wieniawski, polski skrzypek, kompozytor i pedagog pochodzenia żydowskiego (ur. 1835)
- 13 kwietnia – Robert Fortune, szkocki botanik, znany ze sprowadzenia herbaty z Chin do Indii (ur. 1812)
- 3 maja – Jonathan Homer Lane, amerykański astrofizyk (ur. 1819)
- 8 maja – Gustave Flaubert, pisarz francuski (ur. 1821)
- 9 lipca – Paul Broca, wybitny francuski anatom i antropolog (ur. 1824)
- 12 sierpnia – Ferdinand von Hebra, austriacki lekarz pochodzenia czeskiego, dermatolog (ur. 1816)
- 6 września – Edwin Oppler, niemiecki architekt żydowskiego pochodzenia (ur. 1831)
- 5 października:
- William Lassell, angielski astronom (ur. 1799)
- Jacques Offenbach, kompozytor francuski (ur. 1819)
- 7 grudnia – Maria Józefa Rossello, włoska zakonnica, święta katolicka (ur. 1811)
- 10 grudnia – Marek Antoni Durando, włoski lazarysta, założyciel zgromadzenia Sióstr Męki Jezusa z Nazaretu, błogosławiony katolicki (ur. 1801)
- 11 grudnia – Oliver Winchester, amerykański konstruktor i przemysłowiec (ur. 1810)
- 22 grudnia – George Eliot, angielska pisarka (ur. 1819)
Święta ruchome
[edytuj | edytuj kod]- Tłusty czwartek: 5 lutego
- Ostatki: 10 lutego
- Popielec: 11 lutego
- Niedziela Palmowa: 21 marca
- Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 24 marca
- Wielki Czwartek: 25 marca
- Wielki Piątek: 26 marca
- Wielka Sobota: 27 marca
- Wielkanoc: 28 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 29 marca
- Wniebowstąpienie Pańskie: 6 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 16 maja
- Boże Ciało: 27 maja
