UNESCO
| United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (en) Organisation des Nations unies pour l'éducation, la science et la culture (fr)  | |
  | |
| 195 païses | |
| Abreviacion | UNESCO e ONUÉSC |
|---|---|
| Donadas | |
| Tipe | Societat de las Nacions Unidas |
| Afiliacion | Nacions Unidas |
| Lenga oficiala | anglés, arabi, chinés, espanhòl, francés, rus |
| Activitat | |
| Region | mundial (ca)  |
| Administracion | |
| President | Audrey Azoulay (2017–) |
| Societat mairitz | Organizacion de las Nacions Unidas |
| Proprietari de | El globus simbòlic (ca) World Heritage Centre (ca) |
| Istòria | |
| Fondacion | 16 de novembre de 1945 |
| Prèmis | |
| |
| Site web | en.unesco.org |
       | |
L'Organizacion Educativa, Scientifica e Culturala dei Nacions Unidas (en anglés: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization; sigla: UNESCO), foguèt creada per lei Nacions Unidas en 1946 per promòure la collaboracion internacionala dins lei domenis de l'educacion, dei sciéncias, de la cultura e de la comunicacion.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Leis origenas de l'organizacion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo projècte iniciau de crear una organizacion internacionala dedicada a la promoccion de collaboracions entre Estats dins lei domenis de l'educacion, dei sciéncias e de la cultura foguèt emés per lo premier còp dins un vòte de la Societat dei Nacions (SDN) lo 21 de setembre de 1921. En 1922, aquò menèt a la creacion de la Comission Internacionala de Cooperacion Intellectuala[1]. De personalitats coma Hendrik Lorentz (1853-1928), Henri Bergson (1859-1941), Gilbert Murray (1866-1957), Marie Curie (1867-1934) e Albert Einstein (1879-1955)[2] participèron a sei trabalhs. Puei, en setembre de 1924, foguèt creat l'Institut Internacionau de Cooperacion Intellectuala que venguèt l'organ executiu de la Comission. Oficialament fondat en 1926, l'Institut foguèt largament contrarotlat per França[3]. Pasmens, aquò li permetèt de venir autonòm a respècte de la SDN, d'establir de relacions diplomaticas amb certaneis Estats e de recuperar la direccion dei comissions nacionalas de cooperacion intellectuala.
La creacion de l'UNESCO
[modificar | Modificar lo còdi]Lo foncionament de la Comission Internacionala de Cooperacion Intellectuala e de l'Institut Internacionau de Cooperacion Intellectuala foguèron arrestats per la Segonda Guèrra Mondiala. Pasmens, lo projècte dispareguèt pas. Ansin, après la signatura de la Carta de l'Atlantic e de la Declaracion dei Nacions Unidas, China, leis Estats Units, lo Reiaume Unit e l'Union Sovietica exprimiguèron lo besonh d'una organizacion internacionala de cooperacion intellectuala e culturala. Entre lo 1èr e lo 16 de novembre de 1945, una reünion gropèt 44 Estats qu'establiguèron l'Acte constitutiu de l'UNESCO que foguèt signat per 37 participants. Après un an de trabalhs suplementaris, la creacion vertadiera de l'UNESCO aguèt luòc en novembre de 1946 après la ratificacion de l'Acte per 20 Estats.
L'UNESCO durant la Guèrra Freja
[modificar | Modificar lo còdi]Inicialament influenciada per lo foncionament de la Comission Internacionala de Cooperacion Intellectuala, l'UNESCO conoguèt un procès d'estatizacion durant lei premiereis annadas de son existéncia. En novembre de 1954, aquò menèt a una reforma importanta. Desenant, lei sòcis de son Conseu representarán lei govèrns de seis Estats respectius[4]. Pasmens, l'objectiu èra tanben d'implicar mai leis Estats e de favorizar la cooperacion entre elei. Aqueu periòde foguèt egalament caracterizat per l'anticlericalisme e l'agnoticisme de l'organizacion.
L'UNESCO s'engatjèt dins plusors programas destinats a favorizar la cooperacion entre lei pòbles. Premier, participèt a la lucha còntra lo racisme en sostenent lei recèrcas d'antropològs coma Claude Lévi-Strauss (1908-2009)[5][6]. Per protestar còntra aquelei trabalhs, Sud-Africa quitèt l'organizacion en 1956[7]. En parallèl, l'UNESCO menèt de campanhas en favor dau desvolopament de l'educacion de basa dins mai d'un país paure. Assaièt tanben de rendre obligatòri, gratís e universau l'ensenhament primari[8]. Pasmens, dins aqueu domeni, son succès foguèt pus limitat.
Dins lo domeni de la cultura, tre 1960, l'UNESCO organizèt lo sauvament dei monuments egipcians menaçats per la construccion de restancas lòng de Nil. Aquela operacion prefigurava d'autrei campanhas de restauracion ò de proteccion de vestigis majors (Moenjodaro, Fès, Borobodur, Acropòli d'Atenas, etc.). En 1976, aquò menèt a la creacion dau Comitat dau Patrimòni Mondiau que foguèt encargat de crear e de gerir la lista dau Patrimòni Mondiau de l'Umanitat. Aquò es uei un dei programas pus coneguts de l'organizacion car seis efiechs sus lo torisme son fòrça importants. Dins lo domeni dei sciéncias, l'UNESCO favorizèt la creacion dau Conseu Europèu per la Recèrca Nucleara (CERN) qu'aguèt un ròtle decisiu dins la creacion d'internet en 1989 e, d'un biais pus generau, dins la recèrca fondamentala[9]. Enfin, l'UNESCO menèt mai d'una campanha en favor de la circulacion liura deis informacions.
L'UNESCO dempuei leis ans 1990
[modificar | Modificar lo còdi]Dempuei leis ans 1990, l'UNESCO conoís una crisi prefonda, principalament causada per l'ostilitat deis Estats Units e d'Israèl. D'efiech, en 1984, leis Estats Units quitèron un premier còp l'organizacion per protestar còntra de posicions jutjadas tròp favorablas a l'Union Sovietica sus l'educacion, la cooperacion internacionala e la patz[10]. Se Washington acceptèt de revisar sa posicion en 2003, aquò entraïnèt un cambiament prefond deis objectius de l'UNESCO, especialament a partir de 1999 : reduccion generalizada dei despensas, supression de pòstes, abandon deis activitats en favor dei logiciaus open source, disparicion de la revista Lo Corrier de l'Unesco, projèctes finançats e gerits per d'Estats ò per de companhiás comercialas (Microsoft, L'Oréal, etc.). En 2011, aquela crisi s'agravèt quand leis Estats Units, imitats per Israèl, arrestèron un còp de mai de finançar l'Unesco per protestar còntra l'intrada de Palestina dins l'organizacion. Puei, se retirèron un segond còp en 2018, çò qu'entraïnèt una reduccion dau budget generau de mai de 20 %[11].
Objectius e accions de l'organizacion
[modificar | Modificar lo còdi]L'educacion
[modificar | Modificar lo còdi]La promoccion de l'educacion es un aisse major dei missions de l'UNESCO dempuei sa creacion. Seis aspèctes principaus son de condurre au nivèu internacionau la mesa en plaça d'estructuras permetent a totei lei populacions d'accedir a l'educacion, d'ofrir sei competéncias e sostenir leis acòrdis de cooperacion per renforçar lei sistèmas d'educacion nacionaus, de mesurar lei progrès realizats e de luchar còntra lei discriminacions dins lo domeni de l'ensenhament. Pus especificament, en 2022, l'organizacion aviá doas prioritats qu'èran lo desvolopament dei sistèmas escolars en Africa Subsahariana e luchar en favor de l'egalitat entre lei sèxes en matèria d'accès a l'educacion.
Lei sciéncias
[modificar | Modificar lo còdi]La cooperacion scientifica, especialament dins lei sciéncias naturalas, umanas e socialas, es un autre aisse important dei missions fisadas a l'UNESCO. Aquò pren generalament la forma d'un sostèn a de projèctes ò de politicas de recèrca scientifica, de melhorament dei nòrmas e de cooperacion intellectuala destinats a facilitar la mesa en plaça de transformacions en favor de la justícia, de la libertat e de la dignitat umana. Per exemple, dins lo quadre de son programa sus l'òme e la biosfèra, l'organizacion s'ocupa de l'establiment de resèrvas naturalas[12].
La cultura
[modificar | Modificar lo còdi]
La politica de proteccion dei bens culturaus de l'UNESCO es probable la mission pus coneguda de l'organizacion. D'efiech, dempuei 1972, gerís la lista dau Patrimòni Mondiau de l'Umanitat que compren un ensemble de bens materiaus, culturaus ò naturaus que presentan un interès excepcionau. En aost de 2022, 1 156 elements èran inscrichs sus aquela lista. La conservacion, la gestion e la transmission ai generacions futuras d'aquelei bens demòra la responsabilitat de l'Estat possessor dau ben. Pasmens, lo concèpte « d'Umanitat » estacat a la lista laissa supausar una obligacion de sauvament internacionau. Per aquela rason, l'UNESCO a més en plaça un sistèma de cooperacion e d'assisténcia per ajudar leis Estats aguent de dificultats per protegir sei bens.
Dins leis autrei domenis culturaus, l'UNESCO menèt de 1948 a 2005 un programa de traduccions d'òbras literàrias de remarca dins de lengas internacionalas (generalament lo francés e l'anglés) per favorizar sa difusion. A tanben adoptat de tèxtes destinats a favorizar la diversitat culturala e creat la Bibliotèca Numerica Mondiala.
La comunicacion e l'informacion
[modificar | Modificar lo còdi]La circulacion de l'informacion es lo darrier aisse important dei missions de l'UNESCO. Seis objectius principaus son de protegir lo patrimòni documentari important e de lo difusar, de desvolopar lei cambis d'informacion permetent de promòure la democracia e lo desvolopament duradís (cooperacion universitària, defensa dei medias, etc.) e de sostenir leis esfòrç destinats a facilitar la transmission deis informacions favorizant lo succès d'autrei missions de l'organizacion.
Organizacion e foncionament
[modificar | Modificar lo còdi]Leis Estats membres
[modificar | Modificar lo còdi]En 2022, 193 Estats fasián partida de l'Unesco, 12 entitats territòrialas autonòms avián l'estatut de membres associats e 2 Estats èran observators[13]. Regardant leis Estats sobeirans reconeguts per la comunautat internacionala, totei leis Estats èran presents franc d'Israèl e Liechtenstein[14]. Lei dos Estats observators son leis Estats Units e Vatican. Enfin, lei membres associats son generalament de colonias ancianas qu'an aquistat una certana autonòmia locala dins la gestion de seis afaires culturaus.
L'adesion d'un membre novèu necessita d'obtenir lo vòte favorable de dos tèrç deis Estats membres.
La Conferéncia Generala
[modificar | Modificar lo còdi]La Conferéncia Generala es generalament organizada totei lei dos ans[15]. Reünís lei representants deis Estats membres, dei membres associats e deis observators (Estats non membres, organizacions intergovernamentalas, organizacions non governamentalas, fondacions, etc.). Cada Estat membre dispausa d'una votz durant la conferéncia. La Conferéncia Generala definís l'orientacion e la linha de conducha generala de l'UNESCO (programas, budget, etc.), elegís lei sòcis dau Conseu Executiu e noma, per un mandat de quatre ans, lo Director Generau.
Lei lengas de trabalh de la Conferéncia Generala son l'anglés, l'arabi, lo castelhan, lo francés, lo mandarin e lo rus[15].
Lo Conseu Executiu
[modificar | Modificar lo còdi]Lo Conseu Executiu es compausat de 58 sòcis que son elegits per un mandat de 4 ans per la Conferéncia Generala[15]. Pasmens, d'eleccions se debanan totei lei dos ans car una conferéncia generala renovèla unicament la mitat deis elegits. Un sistèma de regions permet d'assegurar la representativitat mondiala d'aquelei sòcis[16]. Doas reünions anualas dau Conseu son normalament organizadas.
Lo ròtle principau dau Conseu es de preparar lo trabalh de la Conferéncia Generala e de susvelhar l'aplicacion de sei decisions[15]. Pòu aver d'autrei missions fixadas per d'acòrdis concluts entre l'UNESCO, l'Organizacion dei Nacions Unidas, leis institucions internacionalas especializadas e d'autreis organizacions intergovernamentalas.
Lo Secretariat
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo Secretariat es l'organ encargat d'assegurar la mesa en òbra dei programas decidits per la Conferéncia Generala. Es dirigit per lo Director Generau e es constituït per l'ensemble dau personau de l'organizacion. Lo sèti dau Secretariat es l'Ostau de l'UNESCO que se situa a París. Es completat per un ret de burèus locaus (53 en 2022. En 2019, dispausava d'un budget de 1,2 miliards de dolars e de 2 200 foncionaris (1 070 au sèti, 760 dins lei burèus locaus e 370 dins 9 instituts). Lo budget èra principalament eissit dei contribucions deis Estats membres (47 %) mai èra tanben compausat de contribucions volontàrias (21 %) e de collèctas de fons (27 %).
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Liames extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Site oficiau de l'UNESCO : [4]
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Gabrielle Capla, « Révolte silencieuse pour sauver l'Unesco », Le Monde diplomatique, setembre de 2009.
- (fr) Chloé Maurel, « Après la controverse, quel souffle pour l'Unesco ? », L'Humanité, 3 d'octòbre de 2009.
- (fr) Chloé Maurel, Histoire de l'UNESCO : les trente premières années, 1945-1974, L'Harmattan, 2010.
- (en) William Preston Jr., Edward S. Herman e Herbert I. Schiller, Hope & folly : the United States and Unesco, 1945-1985, University of Minnesota Press, 1989.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (fr) Martin Grandjean, Les réseaux de la coopération intellectuelle: La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres, Université de Lausanne, 2018.
- ↑ (fr) Danielle Wünsch, « Einstein et la Commission internationale de coopération intellectuelle », Revue d'histoire des sciences, vol. 57, n° 2, 2004, pp. 509-520.
- ↑ (fr) Gérard Bossuat e René Girault, Europe brisée, Europe retrouvée : Nouvelles réflexions sur l'unité européenne au XXe siècle, Publications de la Sorbonne, 1995, p. 79.
- ↑ (fr) Unesco. Conférence générale, 8e session. (1955). Actes de la Conférence générale, huitième session, Montevideo, 1954: Résolutions. 8 C/Résolutions. (Paris.) Résolution II.1.2, p. 12.
- ↑ (fr) Unesco. (1950). Déclaration d'experts sur les questions de race. Paris, le 20 juillet 1950. UNESCO/SS/1.
- ↑ (fr) Unesco. Conférence générale, 20e session. (1979). Actes de la Conférence générale, 20e session, Paris, 24 octobre-28 novembre 1978, v. 1: Résolutions. 20 C/Résolutions. (Paris.) Résolution 3/1.1/2, p. 63.
- ↑ Lo país tornèt integrar l'organizacion durant la presidéncia de Nelson Mandela.
- ↑ (fr) Unesco. Conférence générale, 2e session. (1948). Actes de la Conférence générale de l'Unesco, deuxième session, Mexico, 1947, v. 2: Résolutions. 2 C/Résolutions. (Paris.) Résolution 3.4.1, p. 19.
- ↑ Per exemple, es una installacion dau CERN que permetèt de confiermar l'existéncia dau boson de Higgs en 2012.
- ↑ (fr) « Les naufrageurs de l'UNESCO », Le Monde diplomatique, 1èr d'abriu de 1985.
- ↑ Israèl se retirèt egalament de l'UNESCO après la partença deis Estatsunidencs.
- ↑ (fr) UNESCO, « Programme sur l’Homme et la biosphère (MAB) », [1], consultat lo 25 de decembre de 2022.
- ↑ UNESCO, « Portail des Etats membres », [2], consultat lo 25 de decembre de 2022.
- ↑ En 2022, Liechtenstein èra representat per Soïssa.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 et 15,3 (fr) UNESCO, « Gouvernance », [3], consultat lo 25 de decembre de 2022.
- ↑ En 2022, aqueu sistèma èra organizat a l'entorn de sèt regions : Africa (14 sètis), America Centrala e dau Sud (10 sètis), Asia e Oceania (12 sètis), Estats Arabis (6 sètis), Euròpa Occidentala e autreis Estats (9 sètis) e Euròpa Orientala (7 sètis).
