Tennis

Tennis
Ümumi məlumatlar
Mənşə ölkəsi	İngiltərə
Yaranma tarixi	1 avqust 1882
Xüsusiyyətləri
Oyunçu sayı	Minimum:2 Maksimum:4
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Anna Kurnikova

Kortun ölçüləri.

Tennis (ing. lawn tennis) — iki nəfər və yaxud hərəsində iki nəfər olan iki komanda arasında oynanılan bir oyundur. Bu oyunun əsas qaydaları ondan ibarətdir ki, hər bir oyunçu verilmiş topu rəqibinə tərəf elə atmalıdır ki, rəqibi topa cavab zərbəsi vura bilməsin. Belə zərbələr zamanı top ağ cizgi ilə işarələnmiş zonaya düşməlidir. Tennis meydançası kort adlanaraq 3 zonaya bölünür: gil zonası (qırmızı və yaşıl), bərk zona (o cümlədən sement və yə asfalt) və ot zonası. Bütün dünyada məşhur olan bu oyun 1896-cı ildən etibarən Olimpiya oyunlarının proqramına daxil edilmişdir. Doğma vətənimizdə ilk dəfə rəsmi olaraq 1995-ci ildə Azərbaycan Tennis Federasiyası yaradılmışdır.

Elementlər

Kort — Tennisdə rəqiblər kort adlanan meydanda mübarizə aparırlar. Bu meydan dördbucaqlı formasında olur və futbolda olduğu kimi iki hissəyə bərabər ölçüdə bölünür. Əgər futbolda meydanı mərkəz xətti ayırırsa tennisdə bu funksiyanı xüsusi setka daşıyır. Bu setkanın uzunluğu 12,8 metr, hündürlüyü isə 1,07 metr olmalıdır. Setkada olan kvadrat şəkilli boşluqların hər birinin sahsəi 40 millimetr olmalıdır. Bu qəbul olunmuş beynəlxalq standartlardır. Sözügedən setka paralel yeləşərək mərkəz hissədə olur. Hal-hazırda kortların özü də 3 müxtəlif növə (ot, torpaq və sintetik) bölünür. Bu növlərin adı kortların olduğu materialın adı ilə üst-üstə düşür. Belə ki, hər tip kortun özünəməxsus xüsusiyyətləri olur. Kort oyunçuya və oyuna təsir edə bilən vasitələrdən sayılır. Ona görə də oyunçular qabaqcadan oyun keçiriləcək kortun növü ilə maraqlanaraq həmin növə uyğun olan taktika ilə məşq eləməyə başlayırlar. Bütün bunlara baxmyaraq konkret olaraq tennisdə "ən əla növ" kimi fkirlər yoxdu. Çünki ən məşhur və populyar yarışlar belə müxtəlif tipli kortlarda keçirilir.

Raketka — Oyunçular topa zərbə vurmaq üçün raketka adlanan alətdən istifadə edirlər. Raketka tutacaq və qalın tor təbəqəsindən ibarət olur. Raketkanın tutacaq hissəsi çox bərk şəkildə olur ki, topa zərbə vurmaq mümkün olsun. Əvvəllər bu hissəni ağacdan hazırlayırdılar. Müasir dövrdə isə bunu hazırlamaq üçün xüsusi materiallardan, daha çox isə keramika və metallardan istifadə olunur. Raketkada həmçinin sıx tellərdən təşkil olunmuş xüsusi tor təbəqəsi olur. Bu raketkanın ən əsas hissəsi sayılır. Çünki topla birbaşa olaraq tor təbəqəsi təmasda olur. Bu təbəqə topun istiqamətinə və onun sürətinə böyük təsir edir. Bu torlar daha çox neylon, poliester və kevlar kimi kimyəvi maddələrdən hazırlanıb. Qiyməti baha olan raketkalarda isə bu toru iribuynuzlu heyvanların damarlarından hazırlanır. Tennisdə belə tip raketkalara "təbii raketkalar" deyilir.

Top — Oyun zamanı keçə adlı sıx yun material ilə əhatələnmiş rezin topdan istifadə olunur. Top daha yaxşı görünsün deyə onu adətən gözəçarpan rənglərə (sarı, yaşıl və s.) boyayırlar. Bununla da bu balaca topları görmək daha rahat olur və oyunçular oyun zamanı heç bir çətinlik çəkmirlər.

Qaydalar

Bir-birinə rəqib olan oyunçular meydanın ayrı-ayrı hissələrində qərarlaşırlar. Oyun zamanı oyunçulardan biri ötürücü vəzifəsində çıxış edərək topu o biri oyunçuya ötürür. Digər oyunçu isə qəbuledici rolunda olur. Bu hərəkətlə oyunda mübarizəyə start verilir. Əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, oyunçu topu rəqib olan sahəyə elə vurmalıdır ki, top lazım olan hissəyə toxunsun. Bir şərtlə ki, rəqib oyunçu buna cavab zərbəsi vura bilməsin. Oyunçunun digər məqsədi ondan ibarətdir ki, ona tərəf gələn topu eyni qaydaya əsaslanaraq qarşı tərəfə vursun. Bir şərtlə ki, top onun sahəsində yerə birdən (1-dən) çox dəyməməlidir. Top iki dəfə (2 dəfə) yerə dəyərsə onda xal rəqib oyunçuya veriləcək. Topu yerə dəymədən də vurmaq olar. Bu bir qədər çətin olur. Buna baxmyaraq ən yaxşı üsul cəld tərpənərək göydə gələn topu elə göydə zərbə vurmaqla qarşı tərəfə yollamaqdır.

Tennis oyununda oyunçuların qazandığı xallara əsasən geym (game-ingilis sözüdür, tərcüməsi oyun deməkdir) qazanmaq üçün mübarizə aparırlar. 1 geym qazanmaq üçün 4 dəfə xal qazanmaq lazımdır. Tennisdə xal qazanmaq sistemi 15–30–40-geym düsturuna əsasən gedir. Yəni 4 xal sizin hesabınıza 1 geym verəcək. Əgər digər oyunçu ilə xal fərqi 1 olarsa onda siz geym qazanmaq üçün daha artıq 1 xal qazanmalısınız. İlk 6 geym udan oyunçu set qalibi sayılır. Əgər rəqib oyunçu 4-dən çox geym udubsa onda digər oyunçu set qazanmaq üçün 7 geym udmalıdır. Oyunun qalibi olmaq üçün isə 6 set qazanmaq lazımdır. Əgər setlərdə hesab 5:5 olarsa onda oyunçunun qalib gəlməyi üçün ardıcıl olaraq 2 dəfə geym udması kifayətdir. Bütün bu kompenentlərdə rəqibindən tez davranan oyunçu oyunun qalibi olacaq. Əgər setlərdə 6:6 hesabı qeydə alınarsa onda qalibi tay-breyk müəyyənləşdirir. Burda isə növbəti 3 setdən 2-sini qazanmaq kifayətdir ki, oyunun qalibi olasan. Bəzi turnirlərdə isə tay-breyk zamanı növbəti 5 setdən 3-ünü qazanmaq lazım gəlir ki, oyunun qalibi olasan.

Rəsmi tennis oyunlarında baş hakim meydanın mərkəzində, onun üçün hazırlanmış uca yerdə əyləşir. Qeyri-rəmi olaraq bu hakimi yuxarıda olduğuna görə "hündürlükdəki hakim" kimi adlandırırlar. Hamımızın daha çox izlədiyi futboldan fərqli olaraq tennis-də oyunçunun hakimə etiraz bildirməsi, ümumiyyətlə "ağzını açıb" söz deməsi qəti olaraq qadağandır. Burda belə hərəkətə görə nəinki hakim, rəsmi qurumlar oyunçunu ciddi şəkildə cəzalandıra bilər. Hakimin əsas vəzifəsi topun sahəyə və ya sahədən kənra düşməsini müəyyənləşdirməkdi. Burda isə "hündürlükdəki hakim"-ə yerdə qalan 2 köməkçi hakim yardım edir. Onlar hərəsi meydanın bir küncündə daynaarq topların düşdüyü yerə diqqətlə baxırlar. Əgər baş hakim tərəddüd içində olarsa köməkçi hakimlər dərhal ona kömək edirlər.

2006-cı ildən bəri olaraq WTA və ATP tipli turnirlərdə "elektoron hakim" layihəsindən istifadə edilir. Belə ki, yüksək texnoloqiyalı kameraların verdiyi görüntü əsasında mübahisəli məsəsələr azalır. Bununla da tennis-də hakim səhvləri ciddi şəkildə aşağı enir. Çünki tərəddüd zamanı videoya baxaraq hakimlər dəqiq qərar çıxarda bilirlər.

Turnirlər

Adətən tennisə bütün turnirlər və yarışlar 2 yerə bölünür. Qadınların mübarizə apardığı yarışlar və kişilərin mübarizə apardığı yarışlar. Tennisə nüfuzlu turnirlərin əksəriyyəti 1–1 sistemində yəni təkbətək şəkildə olur. Buna baxyaraq dünyada 2–2 (hər komandada 2 oyunçu) sistemi ilə keçirilən yarışlar da olur. Az hallarda olmasına baxmyaraq Bbzən isə müəyyən qruplar arasında (uşaqlar, gənclər, veteranlar və s.) olan yarışlar keçirilir. Bəzi yerlərdə isə əlillər üçün nəzərdə tutulmuş turnirlər keçirilir.

Dünyada ən geniş yayılmış turnilər isə iki tipə bölünür — ATP (kişilər üçün) və WTA (qadınlar üçün). Bu tip turnirlərdə qalib gələn iştirakçılar pul mükafatları və dünya reytinqini müəyyən edən xallar qazanırlar.

Dünyada ən prestijli tennis turniləri "Böyük Dəbilqə" adı ilə keçirilir. "Böyük Dəbilqə" adlanan ən nüfuzlu turnirlər siyahısına cəmi 4 turnir (Açıq Avstraliya çempionatı, Açıq Fransa Çempionatı, Açıq ABŞ çempionatı və Vimbildon (İngiltərə) turniri) daxildir. Bu 4 turnirdə qalib gələn iştirakçılar daha çox xal qazanır.

Bundan başqa Beynəlxalq Tennis Federasiyasının (ingiliscə ITF) dünya yığmaları arasında keçirdiyi məşhur "Devis Kuboku" (kişilər üçün) və "Federasiya Kuboku" (qadınlar üçün) yarışmaları da mövcuddur. Qarışıq komandalar (hər komandada 1 kişi və 1 qadın) üçün isə ITF məşhur "Xofman Kuboku" adlı turniri təşkil edir.

Tennisdə bundan başqa elə də böyük əhəmiyyətə malik olmayan turnilər də keçirilir. Bunlara misal olaraq "AAMI Classic" (Avstraliya), "JB Group Classic" (Çin), "Mubadala World Tennis Championship" (BƏƏ), "Suzuki Warsaw Masters" (Polşa), "Masters France" (Fransa) və "Open du Touquet" (Fransa) turnirlərinin adını çəkmək olat. Bu turnirlər adətən tennis mövsumündə qızğın olmayan noyabr-yanvar ayları arasında keçirilir.

Azərbaycanda keçirilən beynəlxalq tennis turnirləri

2010-cu ilin fevralında Bakı Tennis Akademiyasında Baku Cup beynəlxalq turniri çərçivəsində "Baku Cup-1" yarışları keçirilmişdir.

Xarici keçidlər

• Kişi peşəkar tennisi
• Qadın Tennis Assosiasiyası
• Tennisi buradan izləyin Arxivləşdirilib 2012-03-01 at the Wayback Machine

Həmçinin bax

• Stolüstü tennis