Amfibieë
| Amfibieë | |
|---|---|
| |
| |
| Die rooioogboompadda (Litoria chloris) van Australië en die vuursalamander (Salamandra salamandra) van Europa | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Subfilum: | |
| Superklas: | |
| Klas: | Amphibia Linnaeus, 1758
|
| Subklasse en ordes | |
|
Orde Temnospondyli - uitgesterf | |
Amfibieë, of Amphibia, is 'n klas van die superklas Tetrapoda. Hulle het vier pote en word uit eiers gebore. Hulle woon in water wanneer hulle klein is en kan aan land gaan wanneer hulle ouer is. Paddas, salamanders en wurmsalamanders is die drie hoofgroepe amfibieë.
Amfibieë word sonder bene gebore – hulle groei dit aan terwyl hulle klein is. Wanneer hulle grootword, verander hulle van vorm. Hierdie proses staan as metamorfose bekend. Die diere verloor later hul kieue en sterte, en groei agterbene aan. Klein paddas en salamanders word paddavisse genoem. Hierdie diere lê tot duisend eiers, gewoonlik in water of op klam plekke. Hulle vreet ander diere, veral insekte.
Daar is tans omtrent 5 700 spesies. Hulle word op al die kontinente aangetref, behalwe Antartika, maar fossielgetuienis bevestig dat hulle ook daar teenwoordig was.[1]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die vroegste Tetrapoda verskyn in die laat Devoon. 'n Bekende verteenwoordiger is Ichtyostega uit Groenland, ongeveer 363 miljoen jaar oud. 'n Bietjie ouer is Elginerpeton uit Skotland van 368 miljoen jaar gelede. In die Devoon en Karboon word daar 'n groot verskeidenheid fossiele vorme aangetref, maar fossiele van die moderne paddas en salamanders verskyn eers in die Jura. Die verwantskap met die ouer vorme soos die Temnospondyli en Lepospondyli is nie bekend nie.[2]
Die moderne amfibieë word gewoonlik die Lissamphibia genoem, hoewel dit moontlik is dat hierdie groep nie monofileties is nie. Op grond van genetiese en morfologiese inligtings kan die volgende kladogram saamgestel word.[3]
| Tetrapoda |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Die tye waarop die aftakkings plaasgevind het, verskil egter tussen metodes. Die tak wat na die wurmsalamanders lei (Stegokrotaphia en Batrachia), is dalk oud. Die morfologiese metode plaas dit die laat Perm (~260 miljoen jaar gelede) en die genetiese metode in die Karboon (~337 miljoen jaar gelede). Die salamander/padda-aftakking (Urodela en Bombinanura) is 'n bietjie jonger (254 of 308 miljoen jaar gelede).
Taksonomie
[wysig | wysig bron]- Klas Amphibia
- Orde Anura (paddas)
- Orde Caudata (salamanders)
- Orde Gymnophiona (wurmsalamanders)
Amfibieë in Suid-Afrika
[wysig | wysig bron]In Suid-Afrika word amfibieë slegs deur die orde Anura, die paddas, verteenwoordig, maar daar is 'n skouspelagtige verskeidenheid van hulle wat verskil van vorm, lewensgeskiedenis, habitat, roepe, kleure en filogenie. Die aantal beskryfde spesies het stadig toegeneem en teen 2004 was daar sowat 115 van hulle, waarvan 20 tot die bedreigde kategorie behoort. In 2009 het die getal tot 177 gestyg. Sommige van die bedreigdes is dié waarvan die wetenskap die minste weet en die land het 'n relatief groot aantal spesies wat endemies is, wat beteken dat hulle nêrens anders voorkom nie. Veral die aantal bergpaddas is interessant. Dikwels lyk dit of daar soveel spesies is as wat daar berge is. Baie van die endemiese spesies met 'n beperkte verspreidingsgebied kom op hoër hoogtes voor of in gebiede waar min mense woon.[4]
Baie paddas lê enorme getalle eiers waaruit groot getalle paddavissies gebore word, maar die mortaliteit is hoog en min oorleef tot volwassenheid. Daar is 'n siekte, genaamd chytridiomykose, wat paddas aantas en was endemies aan Afrika is, maar dit lyk of die meeste spesies dit duld sonder om groot afsterwing van hul bevolking te ly. [4]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ The first frog fossil from Antarctica has been found, Maria Temming, sciencenews.org (23 April 2020)
- ↑ "UCMP Berkeley" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Februarie 2019. Besoek op 27 Februarie 2017.
- ↑ Fossils, Molecules, Divergence Times, and the Origin of Lissamphibians David Marjanović, Michel Laurin, Systematic Biology 56(3) 2007, bls. 369-388
- ↑ 4,0 4,1 John Measy (2010). "Red-listing the amphbians of South Africa". Quest. 6 (2).
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Amfibieë.
